COBRA: Terug naar de basis

De Cobra-beweging die in de jaren veertig en vijftig furore maakte, is een goed voorbeeld van een kunststroming die reageerde op de wereld rondom. De kunstenaars van deze stroming – zo genoemd omwille van de drie hoofdsteden waar ze voornamelijk plaatsvond, Copenhagen, Brussel en Amsterdam – gingen op zoek naar een nieuwe vrijheid in de kunst na de jarenlange onderdrukking van Wereldoorlog Twee.

Het was geen toeval dat deze kunststroming ontstond of dat de kunstenaars elkaar vonden. Ze ontmoetten elkaar namelijk op een kunstconferentie voor surrealisten in Parijs. Eén van hen, de Belgische dichter Christian Dotremont, was ontevreden over het getheoretiseer van de surrealisten. Hij vond dat kunst een maatschappelijke rol moest opnemen en verandering proberen te veroorzaken. Hij begon dus een nieuwe experimentele stroming en schreef meteen ook een manifest, dat enkele kunstenaars met hem ondertekenden in 1948. De groep groeide in de jaren daarna nog sterk.

De Cobra-beweging bestond hoofdzakelijk uit schilders en dichters; sommige leden, zoals Lucebert, waren beide. Het ideaal van de Cobra-artiesten was een vrije, experimentele vorm van directe expressie. Spontaniteit was van het grootste belang: de groep wilde geen grote theoretische redeneringen achter hun werk, wel directe en eerlijke reacties op de wereld rondom. Daarom haalden ze veel inspiratie uit het werk van kinderen, primitieve stammen en geesteszieken. Cobra is daarom een typische stroming waarvan velen zouden zeggen: dat kan mijn kleine zusje ook, maar zo eenvoudig is het niet. Het moge duidelijk zijn dat de kunstenaars een sterke visie voor ogen hadden en hun kunst produceerden in reactie op de chaos van oorlog, met als doel zich uit te drukken en sociale verandering te inspireren.

De Cobra-groep deelde namelijk ook socialistische idealen, en wilde reageren tegen de heersende bourgeoisie en conservatieve ideeën. Hun socialistische insteek gaf de artiesten ook een grote voorkeur voor samenwerkingen en banden scheppen; veel kunstwerken waren dan ook het gezamenlijke werk van meerdere kunstenaars, en de Cobra-beweging organiseerde tentoonstellingen en conferenties, en had zelfs een eigen tijdschrift. Hun kunst werd dus allerminst in isolatie gemaakt.

Hoewel velen Cobra maar wat geklodderd vinden, is het anderzijds een zeer toegankelijke kunstvorm, althans in visuele vorm (de poëzie van Lucebert is net iets moeilijker om doorheen te komen). De felle kleuren en eenvoudige stijl maken het een aantrekkelijke kunstvorm voor kinderen. Wie graag meer wil weten, kan terecht in het Cobra museum in Amstelveen, waar Cobra-werken en recentere kunst in dezelfde geest te zien zijn.

2018-06-21